Pielęgnacja niemowląt

Dlatego kąpiel noworodka w szpitalu to praktyka, od której odchodzi się na rzecz kąpieli po powrocie do domu. Co zrobić, by wszystko się udało? Przede wszystkim warto być dobrze i dokładnie przygotowanym, by uniknąć stresu i przeprowadzić zabiegi pielęgnacyjnie dość sprawnie. Zbyt długi moment między rozebraniem noworodka i włożeniem go do wody lub między wyjęciem go z wody, a ubraniem może doprowadzić do nadmiernego wychłodzenia.

Aby tego uniknąć, należy:

• wcześniej przygotować wszystkie potrzebne kosmetyki i akcesoria,
• przygotować miejsce kąpieli,
• wyregulować odpowiednią temperaturę wody,
• naszykować rzeczy niezbędne po kąpieli – ręcznik, kosmetyki pielęgnacyjne, czystą pieluchę, czyste ubranie.

Ponieważ bliskość rodzica w pierwszych dniach życia jest jedną z najważniejszych potrzeb noworodka, wielu rodziców decyduje się na pierwszą kąpiel razem z dzieckiem. Zaleca się przeprowadzanie jej w wannie, w pozycji półleżącej, z dzieckiem ułożonym plecami do brzucha matki lub ojca. Kąpanie noworodka pod prysznicem, w pozycji stojącej może być niebezpieczna, ponieważ mokra skóra dziecka jest śliska i istnieje ryzyko wyślizgnięcia z rąk rodzica.

Kiedy pierwsza kąpiel noworodka przebiega sprawnie, nie powoduje stresu, a wręcz przynosi radość rodzicom, istnieje duża szansa, że dziecko polubi kąpanie, zabiegi pielęgnacyjne, co znacząco ułatwia ich późniejsze przeprowadzanie.

Jak kąpać noworodka?

Najwięcej stresu przysparza młodym rodzicom pierwsza kąpiel ich dziecka, z czasem nabiera się wprawy i pewności, jednak pojawiają się inne pytania dotyczące częstotliwości kąpieli, najlepszej pory, sposobów trzymania itp.

Jakich metod używać, by dziecko w kąpieli było spokojne i chętnie poddawało się wykonywanym przez rodziców zabiegom? Bardzo istotna dla jego komfortu jest technika trzymania. Rodzice często pytają, jak trzymać noworodka do kąpieli, by było mu wygodnie, a oni mogli umyć dokładnie całe jego ciało. Chwyt powinien być przede wszystkim jednocześnie pewny (by dziecko nie wyślizgnęło się ani nie poruszało w niekontrolowany sposób) i delikatny (by nie powodował dyskomfortu). Najlepiej jest chwycić dziecko jedną ręką pod pośladki, drugą pod głowę, a po zanurzeniu w wodzie oprzeć je całe na jednym przedramieniu tak, by głowa znalazła się w okolicy zgięcia łokciowego.

Innym rozwiązaniem może być zakup specjalnej anatomicznej wanienki, która ma odpowiednio uformowany “leżaczek” podtrzymujący plecy oraz pupę dziecka podczas kąpieli, zapobiegając ześlizgnięciu się maluszka zbyt głęboko (jednak pierwsze kąpiele w takiej wanience mogą okazać się trudne, ponieważ noworodek często jest zbyt mały. W późniejszym okresie dają one więcej swobody maluszkowi i dlatego są dobrym rozwiązaniem).

Noworodek powinien być zanurzany w wodzie stopniowo – od stóp, przez nóżki, po plecy i kark. Dzieci, które na wodę reagują niespokojnie, można zanurzać powoli, należy jednak pamiętać, że nie może to trwać zbyt długo, by ciało dziecka nadmiernie się nie wychłodziło.

Mycie noworodka powinno odbywać się delikatnymi, ale zdecydowanymi i sprawnymi ruchami. Daje to maluchowi bardzo istotne dla niego poczucie bezpieczeństwa. Ważne jest również od pierwszych dni oswajanie dziecka z wodą, dlatego ważna jest pewność rodzica. Kiedy mama lub tata boi się zanurzać dziecko, zwilżać jego głowę lub twarz, ono również czuje się niepewnie. Jak wykąpać noworodka, by sprawić mu tym przyjemność? Poza zapewnieniem mu poczucia bezpieczeństwa można pozwolić dziecku na czerpanie własnej radości – delikatne rozchlapywanie wody, dotykanie akcesoriów, bliskość rodziców. W pierwszych dniach lub tygodniach życia dziecka należy uważać na jego niezagojony jeszcze pępek. Kąpiel noworodka z kikutem pępowinowym jest o tyle trudniejsza, że kikuta nie powinno się moczyć. Nieznaczne zachlapanie go wodą nie jest szkodliwe, jednak dłuższe moczenie spowalnia gojenie i zasychanie pozostałości pępowiny.

Częstą wątpliwością rodziców jest także to, o której kąpać noworodka. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, pora dnia ma właściwie niewielkie znaczenie. Ważniejsza od niej jest regularność i trzymanie się stałej pory. To również zwiększa poczucie bezpieczeństwa dziecka i wyznacza mu pewien rytm. Nie jest zalecana kąpiel noworodka po jedzeniu. Rozbieranie, a późniejsze mycie, wycieranie itd. zwiększa ryzyko ulewania. Jedzenie w pierwszych tygodniach życia jest dla dziecka dużym wysiłkiem, po którym powinno poleżeć i odpocząć. Lepiej jest więc, gdy maluch zostaje najpierw wykąpany, a później nakarmiony i po jedzeniu może spokojnie zasnąć.

Akcesoria do kąpieli noworodka

Aby kąpiel dziecka w jego pierwszych tygodniach życia była udana, przyjemna i bezpieczna, niezbędne są niektóre akcesoria. Warto jednak pamiętać, że zbyt duża ich ilość nie jest wskazana, ponieważ może wprowadzić chaos i stać się elementem stresogennym, a w skrajnych przypadkach zmniejszać bezpieczeństwo dziecka (zbyt wiele przedmiotów dookoła może zmniejszyć uwagę rodzica lub przyczynić się do trudnościach z utrzymaniem malucha).

Niemniej jednak bezsprzecznie nieodzowne są:

• wanienka dla dziecka – nawet, jeśli rodzice decydują się na wspólne kąpiele z maluchem, mogą zdarzyć się sytuacje, w których dziecko będzie kąpane osobno, a wówczas duża wanna może okazać się niewygodna lub niebezpieczna,

• ręcznik dla noworodka – do wycierania nawet najmłodszych dzieci można używać zwykłych ręczników, są jednak specjalne ręczniki dla noworodków, z kapturkiem na jednym rogu – ułatwia on owinięcie dziecka i szybkie zabezpieczenie jego wilgotnej głowy przed wychłodzeniem.

Niekiedy rodzice, zamiast zwykłej wanienki, decydują się kupić wiaderko do kąpieli noworodka. Dziecko kąpie się w nim w pozycji pionowej, więc jest bezpieczne, zapobiega niekontrolowanemu zanurzeniu głowy i zachłyśnięciu. Ponieważ wiaderko jest dość wąskie, dziecko ma w nim ograniczone ruchy, co także zwiększa jego poczucie bezpieczeństwa, jednak nie wszystkie dzieci akceptują tą pozycję do kąpania).

Istnieje też cały szereg akcesoriów uzupełniających, ułatwiających kąpiel i zwiększających jej bezpieczeństwo, jak:

• stojak do wanienki,
• mata antypoślizgowa na dno wanienki,
• uchwyty na kosmetyki,
• termometr do wody,
• kubełek do spłukiwania głowy,
• myjki i gąbki itd.

Niektóre z nich (np. termometr lub stojak) mogą być przydatne już podczas kąpania noworodków, inne sprawdzą się później, do kąpieli dla niemowląt samodzielnie siedzących już w wanience.

Jak często kąpać noworodka?

Nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi na pytanie, jak często kąpać noworodka.

Istnieją argumenty przemawiające za częstymi, codziennymi kąpielami:

• są formą spędzania czasu z rodzicami – noworodek, którego umiejętności ograniczają się właściwie do podstawowych funkcji życiowych, a zmysł wzroku nie jest jeszcze do końca sprawny, by czuć się bezpiecznie, potrzebuje ciągłej bliskości rodziców. Kąpiel może być dla niego ciekawą formą kontaktu z matką lub ojcem oraz codziennym rytuałem;

• wyciszają dziecko przed snem – noworodek po kąpieli zwykle jest głodny, powinien więc zostać nakarmiony, a zmęczony kąpaniem i jedzeniem, często łatwo zasypia. Dlatego wielu rodziców na pytanie, kiedy kąpać noworodka, odpowiada, że najlepiej wieczorem, by ułatwić mu zasypianie;

• ułatwiają utrzymanie odpowiedniego poziomu higieny.

Istnieją również argumenty przemawiające za rzadszymi kąpielami:

• nadmierne wysuszanie wrażliwej skóry noworodka po zbyt częstym kontakcie z wodą,

• pozbawianie dziecka jego naturalnej bariery ochronnej.

Co ile kąpać noworodka, by zachować jego odpowiednią higienę, jednocześnie nie szkodząc wrażliwej skórze? Codzienna kąpiel jest konieczna w niektórych sytuacjach, np. kiedy dziecko nadmiernie ulewa lub ma tendencję do powstawania odparzeń. Wówczas utrzymanie skóry w czystości jest szczególnie ważne, zapobiega podrażnieniom lub przyspiesza ich regenerację.

Niekiedy tradycyjną kąpiel w wanience można zastąpić kąpielą noworodka na sucho. Najlepiej jest wykonywać ją, układając dziecko na przewijaku i przemywając jego skórę wacikiem lub np. pieluszką tetrową zwilżoną w ciepłej wodzie. Nie trzeba za każdym razem przemywać całego ciała, ale szczególnie pamiętać o miejscach bardziej narażonych na zabrudzenia (np. pachy, szyja czy miejsce za uszami, gdzie często gromadzi się ulewany pokarm).

W czym kąpać noworodka?

Skóra noworodka jest niezwykle delikatna i ma zupełnie inną strukturę niż skóra dorosłego człowieka. Dojrzewa dopiero około trzeciego roku życia i wówczas nabiera ochronnych właściwości. Wcześniej jest bardzo cienka, pokryta niewielką liczbą włosów i gruczołów potowych. Łatwo przepuszcza na zewnątrz (np. ciepło) oraz wchłania do środka, dlatego tak ważny jest wybór odpowiednich kosmetyków, bezpiecznych dla organizmu dziecka. W czym kąpać noworodka, by zapewnić mu czystość i higienę, jednocześnie dbając o jego bezpieczeństwo? Bardzo istotne jest, by produkt był przeznaczony dla dzieci od 1. dnia ich życia. Warto zwrócić na to uwagę, bez względu na rodzaj wybranego kosmetyku (żel, emulsja czy płyn do kąpieli dla dzieci).

Do kąpania noworodka najwygodniej jest używać kosmetyków w płynie. Może to być emulsja do kąpieli lub żel do mycia ciała i włosów. Kiedy u dziecka nie występują żadne problemy skórne, najlepiej sięgać po produkty do codziennej pielęgnacji o właściwościach myjących i pielęgnujących. Kiedy pojawia się problem suchej skóry, po kąpieli warto użyć preparatu nawilżającego, tzw. emolientu. Sucha skóra jest bardziej skłonna do podrażnień, niekiedy powoduje przykre dolegliwości jak swędzenie czy pieczenie. Te z kolei mogą przyczyniać się do powstawania zadrapań podatnych na nadkażenia bakteryjne. Dlatego tak ważne jest, by zadbać o odpowiedni poziom jej nawilżenia i tym samym zniwelować ryzyko powstawania poważniejszych problemów. Noworodki ze skórą suchą nie powinny być kąpane codziennie. Lepiej sprawdzi się krótka kąpiel 3 razy w tygodniu, w wodzie o temperaturze bliskiej temperatury ciała, z niewielkim dodatkiem nawilżającego preparatu. Do mycia skóry suchej nie należy używać mydła, ale preparatów o neutralnym pH.

Niekiedy przesuszenie oraz podrażnienia skóry mogą być objawem atopowego zapalenia skóry (AZS). W przypadku zaobserwowania jego symptomów należy skonsultować się z lekarzem (pediatrą, dermatologiem lub alergologiem). Skóra zaatakowana stanem zapalnym wymaga nie tylko leczenia, ale również szczególnej pielęgnacji przyspieszającej regenerację i odbudowę bariery hydro-lipidowej. W tym celu, poza kąpielą w emoliencie ,konieczne może okazać się stosowanie balsamów z emolientami, kilka razy dziennie. Muszą to być jednak odpowiednie emolienty dla noworodków, przeznaczone do stosowania od 1. dnia życia.

Jak one działają?

• pozwalają utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia i natłuszczenia
• niwelują swędzenie,
• niwelują podrażnienia,
• odbudowują płaszcz hydrolipidowy skóry,
• chronią przed drażniącym działaniem czynników zewnętrznych